يكي از زيباترين، با عظمت ترين و وسيع ترين آثار باستاني ايران زمين معبد آناهيتا است كه بقاياي آن بر روي صفه اي مرتفع در شهر كنگاور خودنمايي مي كند.

آناهيتا يكي از ايزدان مورد پرستش هخامنشيان و اشكانيان بود. برخلاف تصور برخي از محققان، هخامنشيان و اشكانيان هرگز زرتشتي نبودند، بلكه تثليث، اهورامزدا، آناهيتا و مهر، مورد پرستش آنان بود در كتيبه اي كه از اردشير دوم(۴۰۴-۳۵۹پ-م-م) بدست آمده، نوشته شده است: «اين ايوان را من به خواست اهورامزدا و آناهيتا و ميترا بنا كرده ام، بشود كه اهورامزدا، آناهيتا و ميترا مرا در پناه خود گرفته از هر كينه و خصومتي حفظ كنند.»

آناهيتا رب النوع آبهاي زميني، آسماني و باروري و مربي گياهان و ستوران بود و به صورت، زني زيبا با موهاي بلند بافته شده و جامه پارسي و تاج كنگره دار نشان داده شده است. از ستوران گاو سمبل آناهيتا بود. پاره اي از محققان و باستانشناسان غربي، بناي معبد آناهيتا را مربوط به عصر سلوكي ها مي دانند. ولي معبد آناهيتا ساخته و پرداخته ايراني است. نوادگان معماران و حجاراني كه تخت جمشيد به آن عظمت را به وجود آوردند، معبد آناهيتا را ساخته اند. در حفاري هايي كه در معبد آناهيتا به وسيله باستانشناسان ايراني انجام پذيرفته، كوچكترين آثاري از سلوكي ها يافت نشده است. ولي در معبد و اطراف آن آثار بسياري از اشكانيان و از جمله سكه هاي اشكاني كشف گرديده است.

در جنوب معبد آناهيتا همانند تخت جمشيد، پلكاني دو طرفه ساخته شده كه در هيچ يك از آثار باستاني جهان ديده نشده است. پايه ستون ها، ستون ها و سرستون ها كوچكترين شباهتي با آثار سلوكي ندارند. معبد شباهت بسيار با كاخ آپاداناي تخت جمشيد دارد. كاوش هاي علمي در معبد آناهيتا از سال ۱۳۴۷ به وسيله باستان شناسان ايراني به سرپرستي سيف الله كامبخش فرد آغاز گرديد. سال ۱۳۴۸ عملياتي انجام نشد، ولي در فصل حفاري سالهاي ۱۳۴۹ و ۱۳۵۰ كاوش و حفاري و بررسي ادامه يافت.
.
در بخش وسيعي از معبد آناهيتا، اهالي كنگاور خانه ساخته بودند، پس از تأمين اعتبار، تعدادي از خانه ها خريداري و تخريب گرديد و عمليات كاوش و حفاري و خاكبرداري انجام شد.

صفه اي كه معبد آناهيتا بر روي آن ساخته شده است، پانزده متر از سطح زمين هاي اطراف مرتفع تر است. هخامنشيان بناها و كاخ هاي خود را بر روي صفه مي ساختند. براي احداث صفه سه سوي دامنه كوه را با سنگ هاي حجيم تراشيده شده، محصور مي كردند و پس از پر كردن ميان ديوارها صفه اي مرتفع به وجود مي آوردند. اشكانيان نيز به همين روش در كنگاور صفحه اي ساختند و معبد آناهيتا را برفراز آن بنا كردند. طول ديوارهاي اطراف معبد ۲۳۰ط۲۲۰ متر و قطر ديوارها ۱۸متر است. بر روي دو ديوار باختري و جنوبي و بخشي از ديوار خاوري معبد تا ۱۲۰ متر يك رديف ستون بر لبه آنها ساخته اند، قطر ستون ها ۴۰/۱ و ۴۵/۱ متر و ارتفاع ستون ها ۵۴/۳ متر است. در طول ۱۲۰ متر ديوار خاوري معبد ۲۰ تا ۲۴ ستون ساخته شده است كه در حال حاضر ۱۶ ستون آن سالم مانده است.
در اطراف محوطه معبد آناهيتا سه نوع مقبره كشف شده است.
نوع اول: مقبره هايي است به ابعاد ۶۰*۲۰۰ سانتيمتر كه در صخره طبيعي كنده شده است در برخي از اين قبرها سكه هاي اشكاني از فرهاد اول (۱۷۱ پ.م ) و ارد(۵۶ تا۳۷ پ.م) پيدا شده است.

نوع دوم: تابوت هايي است سفالين بدون لعاب و تزئين به ابعاد ۳۵*۲۱۰ و ژرفاي ۳۰سانتيمتر، مردگان را در اين تابوت ها به پهلو مي خواباندند، تابوت ها را در حفره هايي كه در صخره مي كندند قرار مي دادند و روي تابوت را با در پوش سفالين يا ورقه اي از سنگ آهك مي پوشاندند.

نوع سوم: خمره هايي است كه مردگان را درون آن قرار مي دادند و دهانه خمره ها را به وسيله تخته سنگي مسدود مي كردند. از اين نوع خمره ها باستانشناسان در حفاري هاي دشت مغان در آثار اشكانيان كشف كرده اند.

معبد آناهيتا

معبد آناهيتا بزرگترين بناي سنگي ايران است و شيوه ي ساخت معماري آن شامل رواق هاي سرپوشيده طويل در چهار سوي صحن وسيع مستطيل شكل ، تعداد زيادي ستون هاي تناور و كم ارتفاع در دو سوي رواق ها فضاي كوچك مستطيل شكل در شرق صحن بزرگ ، در ميان بنا هاي تاريخي و يادماني كشور منحصر به فرد است.

بقاياي اين معبد عظيم با مساحتي قريب به 46 هزار متر مربع بر فراز صخره اي كم ارتفاع از نوع شيست ( سنگ سيليس از انواع سنگ هاي آتشفشاني ) در شهر كنگاور و در استان كرمانشاه قرار دارد.محور اصلي ارتباطي همدان و كرمانشاه از ضلع غربي محوطه ي وسيع معبد مي گذرد و دشت زيباي كنگاور زير پاي آن گسترده است.معبد آناهيتا نيز همچون ديگر بنا هاي كه بر بلندي ساخته شده است ، شيوه ي صفه سازي در دوران كهن در فلات ايران متداول بودته و در دوره هاي بعد نيز بنا هاي مهم پرستشگاهي و برخي بنا هاي حكومتي روي صفه بنا شده اند.

فقط کاربران ثبت نام شده میتوانند لینک های انجمن را مشاهده کنند. ]
قديمي ترين اشاره به آناهيتا را مي توان در نوشته ي ايزيدورخاراكسي، جغرافيانويس يوناني يافت كه در سال 37 ميلادي از كنگاور گذشته و از آن به نام كونكوبار ( Concobar ) ياد كرده است. او بوجود معبدي براي نيايش الهه ي آرتميس ( ايزد بانوي آناهيتا ) در اين شهر اشاره كرده است . در متون مربوط به دوره اسلامي هم ساخت معبد را به خسرو پرويز نسبت داده اند در اين متون از مسجد آدينه اي به نام مونس نيز باد شده كه خليفه عباسي آن را ساخته بود.ياقوت مولف معجم البلدان در قرن هفتم هجري هم از شهر كنگاور به نام كنكور ام برده است.ظاهراً قرار گيري در مسير ارتباطي مراكز مهم تمدن هاي كهن بين النهرين و پارس و حاصلخيزي دشت كنگاور عامل رونق كنگاور در دوران كهن بوده است.

گذشته از اين سياحان اروپايي كه در سده نوزده ميلادي از معبد ديدار كرده اند و از آن به معبد نيايش ايزدبانوي آناهيتا ياد كرده اند .پژوهشگراني چون هرتسفلد ، آندره گدار ، اشميت و آرتور پوپ آناهيتا را معبد سلوكي پارتي به سبك معماري يوناني اعلام كرده اند.

نخستين بار در فاصله ي سال هاي 1347 – 1354 خورشيدي يك هئيت ايراني به سرپرستي سيف ا... كام بخش فرد كاوش هاي باستان شناسي را در كنگاور آغاز كرد. در سال هاي بعدي ( 1377 ) نيز به طور متناوب كاوش هاي باستان شناسي در منطقه صورت گرفته است در اين كاوش ها در ميان قبور كه اغلب آن ها متعلق به دوران پارتيان است . سكه هاي مربوط به فرهاد اول ( اشك پنجم ) و ارد ( اشك سيزدهم ) و همچنين اشيا و ابزار معاش و زيور آلات كشف شده اند و در عين حال در اين مجموعه بيش از 200 علامت به عنوان علايم حجاري كشف شده كه باستان شناسان مربوط به دوره هاي هخامنشي ، آراميان و ساميان بين النهرين ، اشكاني و پهلوي ساساني مي دانند.

« وضعيت كالبدي بنا »
بناي آناهيتا چهار ضلعي مستطيل شكل و پهناوري آن به ابعاد 209 × 244 متر مربع است و هر ضلع ان ديواري به ضخامت 18.5 متر است كه روي آن رديفي از ستون هاي قطور قرار گرفته است . بلند ترين نقطه معبد 32 متر از سطح زمين ارتفاع دارد و اختلاف سطح بين دو نقطه ي منتهي اليه شمال غربي و جنوب غربي آن به 14 متر بالغ مي شود.پيكره ي ديواره هاي سكو وسيع معبد عمدتاً با لاشه سنگ و ملات گچ ساخته شده است. اما نماي بيروني آن ها با قطعات سنگي بزرگ پاكتراش چنان استادانه پرداخت شده كه به ملات نيازي نداشته و به صورت خشكه چين است.در ضلع جنوبي بنا پلكان دو طرفه اي به درازاي 154 متر احداث شده كه هر 2 تا 5 پله ي آن در يك بلوك سنگي تراشيده شده اند و پله هاي عظيم صفه تخت جمشيد را تداعي مي كنند . تعداد سنگ هاي پله در پلكان شرقي 26 و در پلكان غربي 21 عدد است . اما با توجه به ارتفاع ديواره هاي معبد رد اين بخش كه تنها 8.20 متر از آن باقي مانده است به تعيين تعداد پله ها بيشتر از تعداد كنوني بوده است.


فقط کاربران ثبت نام شده میتوانند لینک های انجمن را مشاهده کنند. ]

در بخش شمال شرقي آناهيتا نيز دو رديف موازي سنگ هاي تراشيده به كار رفته كهبر وجود يك فضاي ورودي به عرض 2 متر در اين بخش از بنا دلالت دارد.در مركز بنا صفه اي در راستاي شرقي و غربي ساخته شده است كه 94 متر درازا و 9.30 متر پهنا و بين 3 تا 5 متر ارتفاع دارد . اين صفه از لاشه سنگ هاي بزرگ كه حداقل يكي از سطوح آن صاف بوده است و نماي ان با ملات گچ پوشيده شده اما در برخي از سطوح پايين ديوار حتي نشاني از آن باقي نمانده است.روي ديوار هاي اين بنا به جز فاصله ي بين دو رشته ي پلكان جنوبي يك رديف ستون قرار گرفته كه كوتاه و قطورند فاصله ي ستون ها از محور تا محور 45 سانتي متر است . بلنداي هر ستون شامل پايه ، ساقه و سرستون معادل 3.54 متر و قطر هر يك از ساقه هاي ستون هاي استوانه اي شكل 144 و گيلويي زير پايه ي ستون 60 سانتي متر ارتفاع داشته و مجموعاً با بخش زيرين و زبزين به 475 متر مي رسيده است.






نسبت قطر ستون به ارتفاع آن 3 به 4 و قطر و تناسب ميان ارتفاع سر ستون و ايين آن 1 به 3 است. اين قاعده بر خلاف سنت و نسيت هاي ستون سازي يونان در دوران « آركائيك » و « كلاسيك » است.

سبك « دوريك » در معماري يونان عهد « آركائيك » كه نمونه بارز معماري و حجاري آن معبد « پوزنيدون » بوده و داراي ستون هايي كه ارتفاع آن ها 4 برابر قطرشان است در حاليكه ابعاد يك واحد ستون در معبد آناهيتا متشكل از پايه + سر + ميان ستون برابر 355 سانتي متر است و اين اندازه برابر فاصله بين دو ستون و ضمناً معادل دو برابر قطر پايه ستون است . بايد خاطر نشان كرد كه ستون هاي آپادانا در مقايسه با ستون هاي آناهيتا ، كالبدي كشيده تربلند تر دارند و به عناصر تزييني همچون گل و برگ و خطوطي براي تجسم احجام هنري و حيواني مزينند .





به طور كلي در معبد آناهيتا ستون بندي بنا به صورت رديفي و متوازي در جهار جنب محدوده ي خارجي بناست. در فضاي مياني ، صحن باز و بسيار بزرگ بر فراز سكويي محصور بين ستون ها و فضاي كوچك مستطيل شكلي در راستاي شرقي – غربي قرار دارد كه ان هم با مجموعه اي از رديف هاي ستون هاي كوتاه سنگي محصور مي شده و به اعتقاد بسياري از باستان شناسان فضاي اصلي معبد بوده است. همانطور كه اشاره شد ستون ها در اين معبد بر خلاف آپاداناهاي داريوش و پاسارگاد ساده و بدون تزيين ، كوتاه و قطورند و غير از يك رديف گيلويي (بالشتك ) چوبي سقف ديگري را ( برخلاف آپادانا ) تحمل نمي كرده است . در عين حال ستون هاي ياد شده به مثابه ي نرده ها و حفاظ تزييني قابل بررسي و بذل توجه بسيارند.

نقشه معبد ایزد بانوی آناهیتا



به رغم ارزش مجموعه آناهيتا و محصر به فرد بودن آن ، متاسفانه بيشترين تخريب وارد بر بنا در دوران اخير از سوي مردمي صورت گرفته است كه از سر نا آگاهي ، بيش از بلاياي طبيعب و عوامل جوي ، در اين زمينه اثر گذار بوده اند ، هنوز سالخوردگاني در كنگاور هستند كه به ياد دارند سنگ هاي يكژارچه و سپيد رنگ آناهيتا و آن ها را در گوي محلي « گچكن » مي ناميده اند . حتي با اندكي جستجو در ميان واحد هاي مسكوني بافت قديم شهر مي توان نشانه هاي بسياري از سنگ هاي خوش تراش عظيم آناهيتا مدفون در بدنه ها و ديوار هاي ان ها يافت.

اين ميراث گرانقدر بنايي جاودانه واقه بر بلنداي صخره اي مرتفع و شكل گرفته در يك مكان مقدس به شمار آورد كه چون ديگر مكان هاي خاص و ويژه برگزاري ايين ايرانيان با حضور آب جاري در مرتفع ترين صفحات آن جذابيت و هيمنه اي كم نظير داشته است. با اين همه هنوز هم شامگاهان به وقت آرام گرفتن خورشيد در ويرانه هاي عظيم آناهيتا و در ميان ستون هاي ستبر بر جاي مانده در آن مي توان حضور روح اساطيري ايزد بانوي ايران باستان ( آرتميس = آناهيتا = الهه آب ) را احساس كرد.

الهه ی آب، آناهیتا
استوره و نماد زنانگی در ایران باستان

واژه ی «ناهید» کوتاه گشته ی واژه ی «آناهیتا»(=اناهیت) است. واژه آناهیتا در اوستا , مرکب از دو بخش {«اَن»(=پاد, ضد)} + {«اهیتَه»(=آلوده)} و در یک جا به چَم «نا آلوده/ پاک» می باشد.(۱) نام این ایزد –پس از روی کار آمدن آیین و دین زرتشت- در اوستا بیشتر به ریخت «اردویسورآناهیتا»(Aredvi-sura) آمده که به چَم «رود نیرومند پاک» می باشد(۲)

ناهید نیز به مانند مهر، از خدایان باستانی ایران بوده و به وارونه ی باور ریچارد فرای که این خدا را همپیوند با تیره های بومی ایرانی ِ پیش از درونشُد(ورود) آریایی ها به ایران می داند(۳) این بغ دخت(=الهه) و نشانه های پیرامون آن، بیشتر آریایی بودن آن را آشکار می سازد. برای نمونه تنها دستاویز غیر آریایی خواندن آناهیتا و وام گیری آن از تازیان، بازگویی هرودت است که در آن از وام گیری پرستش «اورانیا-آفرودیتا» از آشوری ها و تازیان یاد می کند(۴) یا برای نمونه شُوند(دلیل) شادروان پیرنیا، بر بابلی خواندن این خدا که گاسم(احتمالا) از همین بازگویی هرودت ریشه دارد(۵)

به هر روی اینگونه هوده(نتیجه) گیری ها تنها در تراز یک نظریه می تواند مطرح باشد و ارزش دانشیک آنچنان ندارد. باید گوشزد کرد که با پژوهش های ارزشمند دکتر جهانشاه درخشانی برپایه ی دانشهای زمین شناسی/زبانشناسی/باستان شناسی و ... که به زبانهای اروپایی نوشته و پخش شده و یا پژوهش ارزشمند دکتر فریدون جنیدی که برپایه ی بن مایه های کهن ایرانی چون اوستا و شاهنامه انجام پذیرفته, امروزه به سادگی می توان نگره ی کلیشه ای مهاجرت آریایی ها به ایران را با دیده ی شک نگریست و آریایی ها را باشندگان راستین و کهن ایران زمین، -دست کم 12 هزار سال پیش تا کنون- دانست. با بهره گیری از این پژوهش های نوین می توان تا اندازه ی فراوانی از ریشه ی آریایی آناهیتا نیز دل استوار گردید.

هر آینه, به مانند مهر, آناهیتا نیز بعدها در جایگاه یکی از ایزدان برجسته ی آیین زرتشتی پذیرفته شد و در بخش های پس از گاثاهای اوستا, بیشتر در کنار مهر از او یاد گریده و یشت پنجم اوستا به نام او و ستایش او آغاز می گردد:
«اهورامزدا به سپیتمان زرتشت گفت: ای زرتشت سپیتمان! اردویسور اناهیتا را که در همه جا دامن گسترده و درمان بخشنده و دشمن دیوان و پیرو آیین اهورایی است, ستایش کن!{اوست}که سزاوار است و در جهان خاکی ستوده باشد و او را نیایش کنند.{اوست}پاکی که جان افزاید و گَله و رَمه و دارایی و کشور و گیتی را بیشی و افزونی بخشد.{اوست}که نطفه ی همه ی مردان را پاک کند و زاهدان همه ی زنان را برای زایش, بی آلایش سازد.{اوست} که زایش همه ی زنان را آسان گرداند و به هنگام نیاز, شیر در پستان زنان باردار آورد...هزار رود و هزار دریاچه, هر یک به بزرگی چهل روز راه مرد چابک سوار, دارد... من اهورامزدا به نیروی خویش اناهیتا را پدید آوردم تا خانه و ده و شهر و کشور را بپرورانم و نگهبانی و پاسبانی کنم و کسان را پناه دهم»(۶)
پرستش آناهیتا به عنوان بغ دخت و نه ایزدی زرتشتی مدتها در غرب ایران رواج داشت, ولی در زمان اردشیر دوم هخامنشی به دیگر جاهای کشور ایران نیز رخنه کرد(۷)جایگاه این الهه در ایران هخامنشی چنان است که داریوش دوم هخامنشی(358-404 پ ز) در سنگ نبشه ی خود از این ایزدبانو در کنار اهورامزا و مهر یاد می کند. برگردان یکی از بخش های این سنگ نبشته ها که در شوش بدست آمده چنین است:
«...این اپدانه(=کاخ) را داریوش, از نیاکان من ساخت. در روزگار اردشیر, پدربزرگم, آتش آن را ویران کرد. من به خواست اهورامزدا و آناهیتا و میترا آن را دیگر باره ساختم. بشود که اهورمزدا و آناهیتا و میترا مرا نگاه دارند و آنچه را من ساخته ام تباه نسازند و از آسیب بر کنار دارند»(۸)
بروسوس, مورخ کلدانی سده ی سوم پ ز نیز از این پرسمان یاد می کند که به دستور اردشیر دوم هخامنشی, تندیس انائیتیس(=اناهیتا) در بابل, شوش, همدان, دمشق و سارد برپا داشته شد. این تندیس های کوچک سفالین, سیمین و زرین که تا کنون شمار زیادی از آنها بدست آمده, بیشتر به ریخت سنتی و اساتیری است و با پوشاک و آرایش بومی و در کل چهره ی زن بی کم و کاست و آرزو شده ی مردم هر دیار ساخته شده است. گزارش هایی از بلنیتسکی در دست است که خبر از یافت شدن شمار فراوانی از تندیس های زنانه به عنوان آناهیتا، الهه ی آب و دنیای گیاهی در کاوش های آسیای میانه می دهد(۹) این تندیس ها و نگاره ها کم و بیش, انگاره هایی که در یشت ها از او شده را آشکار می سازند. ناهید در یشت ها زنی است جوان, زیبا, نیرومند, خوش اندام, با بازوان سپید و به ستبری شانه ی اسب, سینه های برآمده, کمربندی تنگ بر میان بسته و با گوهرها ی آراسته و جامه ی پُر چین و ...

پرستش آناهیتا – نه همچون مهر- در بیرون از مرزهای ایران نیز گسترش داشته است. ستایش ایزد آناهیتا راه درازی را گذرانده و با گذر از میانرودان و سوریه به آسیای کوچک و پس آنگاه از راه دریای مدیترانه به روم راه یافت. نام آفرودیت-ونوس با آناهیتا در پیوند بود. ستایش آناهیتا در غرب با ستایش بزرگ مادر همه ی خدایان ممزوج گردید. چهره ی ایزدان با نگاره ی آناهیتا همپیوند شد و اناهیتا چهره ی ویژه ی شرقی خود را همچنان نگه داشت(۱۰) ولی ناهید پس از اینکه از ایران گذشته و به میان تیره های سامی و آسیای کوچک رسید رنگ و روی برخی از خدایان تیره های بیگانه را به خود گرفت(۱۱) نگره ی هم ریشه بودن آفرودیت با ناهید آنچنان درست به نظر نمی رسد چرا که آفرودیت الهه ی عشق و شهوت است, در حالی که ناهید با وجود زیبایی از شهوت و لوندی به دور است.
شماری نیز او را هم ریشه با «ایشتار» بابلی می انگارند که باز باید به این دیدگاه با شک نگریست! ایشتار در سروده ای اینچنین انگاشته می شود: «وی از سحر و زیبایی و شهوت لبریز است. ایشتار الهه ی شادی, پوشاک عشق را پوشیده است, لبان او همچون عسل شیرین و دهانش آب حیوان است. اندامش زیبا و چشمانش رخنه گر و بیدار است. او دوست داشتنی و بخشاینده است...» با پذیرش اینکه این انگاره با ناهید همسانی هایی دارد, ولی شکوه و عفت ناهید ِ اوستا بر ایشتار بابلی برتری فراوان دارد.(۱۲)

استرابو بازگو می کند که در ایالت اکیلیسن(Akilisen) ارمنستان, بزرگان قبایل, دختران جوان خود را وقف پرستشگاه ناهید می کرده اند و دختران پس از آنکه مدتی خویش را با همه ی جان و تن وقف پرستشگاه و پذیرایی از نیایشگران آنجا می نموده اند, ازدواج می کرده اند و کسی زناشویی با چنین زنانی را ننگین نمی شمرد.
ناهید -چنانکه گذشت- هم ایزد آب و باران است و هم نمادی از رسایی و کمال زن، فریادرَس و پشتیبان زنان و نیز بخشنده ی فراوانی, کامیابی و پیروزی دولت به شمار می آمد و به همین انگیزه ها, در ویر(ذهن) باورمندانش جایگاهی بس اَرجمند در میان ایرانیان و کشورهای پیرامون ایران داشته و پرستشگاه های ویژه ی فراوانی داشت که از آن میان می توان از نیایشگاه های استخر و تخت سلیمان در زمان اشکانیان و ساسانیان یاد نمود.
می دانیم که نیاکان دودمان ساسانی، نگهبان و دست اَندرکار نیایشگاه ناهید استخر بودند و از همانجا برآمده و به شاهنشاهی ایران رسیدند. آتشکده ی پُرآوازه ی شیز آذربایگان نیز از دیرباز ویژه ی ناهید بوده و زنان ِ بزرگان را برای پرستاری و به پارسا زیستن بدانجا می فرستادند. چنانکه خاتون, زن خاقان ترک{در زمان ساسانی} بدانجا فرستاده شد و همچنین شاخه ی مادینه ی خاندان اشکانی برآنجا فرمانروایی داشتند(۱۳) موبد بزرگ و نام دار ساسانی یعنی «کَرتیر» نیز در سنگ نبشته ای به زبان پهلوی اشکانی که در نقش رستم وجود دارد، پس از بازشناساندن خود و جایگاهش، خود را سرپرست نیایشگاه آناهیتا می شناساند.

از دیگر برتری های الهه ی ناهید, تاج بخشی به شاهان بود. در نقش رستم و نیز در تاق بستان, ناهید حلقه ی پادشاهی را به نرسی و پیروز, شاهان ساسانی می بخشد. برپایه ی آیین کهن, پادشاهان هخامنشی و اشکانی و ساسانی بیشتر در پرستشگاه ناهیداستخر و چندی پس از آن شیز، تاج گذاری می کردند.
در واقع بیشتر جاهایی همچون قلعه/ پل/ بقعه/ دروازه/ دره/ چشمه و... که واژه هایی چون دختر/ مادر/ خواهر/ بانو/ بی بی/ پیرزن/ ننه و برابرهای ترکی و کردی و لری و گیلکی آنها را در ترکیب نام های خود دارند, به احتمال فراوان با الهه ی ناهید در پیوند هستند.(۱۴)
هرآینه, همچون دیگر موارد, در پیرامون این گونه جاها -که حتی در کوچکترین و دور افتاده ترین روستاها می توان از آنها نشانی یافت- به شُوند نبود آگاهی, افسانه هایی ساخته شده که ارزش دانشیک آنچنان ندارد. نغز است بدانیم که بیشتر این گونه جاها، بر بلندی یا سینه ی کوه, در کنار آب روان و چشمه ی جوشان از دل کوه ساخته شده اند. همین چشمه ها در برخی جاها آنچنان وَرجاوند و ارجمند هستند که مردم برای آنها احترام بسیاری قائل بوده یا پول در آنها ریخته و برداشتن آنها را گناه بشمار می آورند. افسانه هایی که در پیرامون این چشمه ها ساخته شده بیشتر با پریان نیکوکار و دخترکان باکره و پاک و زیبا در پیوند و نشانی کهن از ایزدبانوی بزرگوار ایران زمین, اردویسور اناهیت است.(۱۵)

بن مایه ها:
1- برهان قاطع, ج1, ص 163 2- اوستا, دوستخواه, ص 137
3- میراث باستانی ایران, ص190 4- تواریخ,ص 74
5- ایران باستان, ص 1529 6- اوستا دوستخواه, ص 38-137
7- یشت ها, ج1, ص 164 8- آناهیتا, ص 95/یشت ها, ج1, ص 396
9- خراسان و ناوراالنهر, ص 255 10- شهرهای ایران در روزگار, ص 465
11- یشت ها, ج1, ص 164 12- خاتون هفت قلعه, ص 236
13- ایرانویج, ص 189 14- خاتون هفت قلعه, ص 251 و 262/آثار باستانی آذربایجان,ص69-668
15- ایرانویج, ص192

آناهیتا فرشته و نگهبان آب و فراوانی و زیبایی وباروری در نزد ایرانیان دارای مقام بلند و ارجمندی بوده است.

مهر :معبد آناهیتا در شهرستان کنگاور کرمانشاه هر ساله پذیرای مهمانان نوروزی به این منطقه است.
معبد آناهیتا در شهرستان کنگاور کرمانشاه، هر ساله پذیرای مهمانان نوروزی به این منطقه است.
معبد آناهیتا بنای تاریخی است که در شهر کنگاور واقع شده است.
کنگاور در میانه راه امروزی همدان کرمانشاه و بر سر راه تاریخی هگمتانه تیسفون قرار گرفته است،
معبد آناهیتا با 4.6هکتار وسعت، بر پشته صخره ای و مشرف به دشت گنگاور ساخته شده است.
این بنا دارای ۲۲۰ متر درازا و ۲۱۰ متر پهنا و کلفتی دیوار محیطی آن به18.5 متر می رسد.
فراز این اثر تاریخی ردیفی از ستون های سنگی بر پا بوده که بلندای هر ستون 2.54 متر است.
ورودی بنا به وسیله پلکان دو طرفه در جبهه جنوبی تعبیه شده و در جبهه شمال خاوری پلکان یک طرفه راه دسترسی به این مکان را ممکن ساخته است.

معدن سنگ چهل مران در دو کیلومتری باختر این بنا قرار دارد و اکنون سنگ های نیمه تراش میان ستون و سنگ های نما در سطوح معدن از همان زمان باقی مانده است. قدمت این بنا را به دورهٔ اشکانی و ساسانی نسبت داده، نشانه ها و واژه های دوره ساسانی بر روی سنگ ها حک گردیده است.
در تابستان سال ۱۳۴۷ برای نخستین بار هیئتی در "تپه ناهید کنگاور" به کاوش های باستان شناسی پرداخت.
پس از بررسی های اولیه مشخص شد که از مجموع تپه، تقریباً حدود 53 هزار متر مربع به بنای تاریخی اختصاص دارد که به جز چند سر ستون شکسته و تعدادی حجاری های پراکنده در کنار کوره های آهک پزی که چند سال قبل از آن تعطیل شده بود چیز دیگری مشهود نیست، با این حساب مجموعهٔ معماری در زیر محله ها مدفون بود.

اعضای هیئت عکس هوایی کنگاور را که در سال ۱۹۳۲ میلادی به وسیلهٔ "اریخ اشمیت "تهیه شده بود، پس از تعبیر و تفسیر و یافتن گرته و اثری از امتداد ابهام آمیز دیوار و صفه تاریخی مدفون، مورد استفاده قرار داد و موفق شد بخشی از دیوار شرقی را در آن تشخیص داده و پس از کاوش، آن قسمت از صفه را از خاک ایام آزاد نماید.
براساس این گزارش، در گوشه شمال غرب این بنا امامزاده و مسجدی برپاست.

مرسی جالب بود.